Kinh nghiệm học lý thuyết

Đây là kinh nghiệm của tôi khi học ở bộ môn vật lý lý thuyết. Nói chung bộ môn nào cũng có những cái mới phải học và những cái khiến bạn bỡ ngỡ. Tôi sắp ra trường, hy vọng chút kinh nghiệm sẽ giúp bạn bớt bỡ ngỡ. Không nhắt thiết các bạn phải làm quen ngay từ bây giờ, hồi tôi học có ai chỉ lại đâu, vẫn học được như thường. Đọc cái này để các bạn mường tượng rõ hơn mình phải làm gì thôi. Còn chơi được thì cứ chơi :v. (Thật ra tới giờ vẫn còn ham chơi, năm ba còn ghiến Starcraft, năm tư ghiền cờ vây. Rốt cuộc là một tuần chắc chỉ có hai ba buổi là thật sự tự học ở nhà, còn lại chơi miết :v)

*****

Hai thứ chắc chắn cần phải có khi vào đây:
1. Đam mê
2. Anh văn

Không có đam mê mà đâm đầu vô lý thuyết thì sẽ chết ngộp và chết ngạt. Không có đủ đam mê sẽ dễ dàng từ bỏ ngay từ những dòng suy luận đầu tiên. Cảm giác chinh phục được khó khăn thật vô cùng sung sướng, nhưng trước hết phải đụng mặt với khó khăn đã. Nó cũng giống câu: “ai cũng muốn lên thiên đàng, nhưng không ai muốn chết” vậy. 

Bộ môn lý thuyết không chỉ đơn giản là đào tạo ra người biết về vật lý mà còn đào tạo ra con người hiện đại, thích ứng tốt với mọi môi trường. Vì thế tất cả các các sách trong đó đều là sách tiếng Anh. Hai năm đầu các bạn toàn đọc sách tiếng Việt, bỗng dưng bị quăng một đống sách tiếng Anh, không kịp làm quen sẽ rất mệt. Lấy sách cơ lượng tử của thầy Hoàng Dũng làm thí dụ, viết tiếng Việt đọc còn chết lên chết xuống nói gì sách tiếng Anh. Đã phải đánh vật với tính toán và ý tưởng trong đó, còn phải đánh vật thêm với tiếng Anh sẽ mệt lắm. 

Học tiếng Anh thì không thể bỏ qua từ vựng và ngữ pháp. Từ vựng thì không thể liệt kê ở đây được, chỉ có thể liệt kê ngữ pháp. Sau đây là một số cấu trúc câu thường dùng: “dễ dàng chứng minh” ~> bài tập; “tương tự ta có” ~> thi; “các chương x, y, z các em về tự đọc” ~> thuyết trình.

Về mặt kiến thức, cần nắm (thật) chắc cơ lượng tử và cơ lý thuyết. Ở cơ lượng tử, ít nhất cũng hiểu rõ tại sao phải giải phương trình hàm riêng trị riêng, các bước giải của nó; đưa cho một thế bất kỳ phải giải được, không nhất thiết là giếng thế sâu vô hạn hay rào thế cao vô hạn; nắm được sự lượng tử hóa lần hai. Ở cơ lý thuyết, chỉ độc nhất mỗi nguyên lý tác dụng tối thiểu là phải hiểu. Đây là nguyên lý vô cùng đơn giản mà tinh tế. Tôi cũng rất thích nguyên lý này, nếu rảnh nhất định sẽ có bài riêng cho nó. (

Bên trái là lagrangian của Mô hình Chuẩn.

Ngoài ra cũng cần học vững vật lý chất rắn, tất cả các môn toán và ... thể dục. Theo cuốn Luật trí não của John Medina:

Những người thường xuyên rèn luyện cơ thể thực hiện tốt hơn những người ngồi lỳ ở nhà trong những trắc nghiệm về trí nhớ dài hạn, khả năng lập luận, sự chú ý, cách giải quyết vấn đề, thậm chí thực hiện các nhiệm vụ được gọi là thông minh

Nhớ ăn sáng trước khi tới lớp. Hồi đó tôi có một phương châm là thà đến lớp trễ còn hơn nhịn ăn sáng. Xem ra cũng khá hiệu quả (áp dụng cũng rất thường xuyên :v)

Xem thêm cách thức hoạt động của não để nâng cao hiệu suất làm việc tại www.brainrules.net. Cuốn sách này hiện được bán rộng rãi tại các nhà thuốc, nhầm, nhà sách trên toàn quốc.

(Giống quảng cáo sách quá =.=)

Khi đi học nhớ mang những cuốn sách liên quan để tiện tham khảo. Ví dụ như học vật lý chất rắn thì nhớ mang theo cơ lượng tử. Học cơ lưởng tử thì nhớ mang theo cơ lý thuyết vì sẽ có những ý tưởng tương đồng (cơ lượng tử không dùng hình thức luận Lagrange nhưng dùng hình thức luận Hamilton). Hãy ghi chú chi tiết. Nếu có câu hỏi, hãy chú thích lại, sau này sẽ trả lời được. Nói không phải khoe, nhưng tôi được 9.5 điểm môn tích phân lộ trình vì còn giữ một câu hỏi từ hồi học cơ lượng tử. Ra thi thầy hỏi đúng y chang câu đó. Hên :)))

Ghi chú hồi còn học cơ lượng tử

Ngoài ra thì nên có một cái laptop để dễ dàng tìm tài liệu cũng như trao đổi học tập. Nếu được hơn nữa thì mua thêm một cái tablet để đọc sách và ghi chú thẳng trên đó luôn (ghi chú bằng viết). Rất rất tiện. Nội chuyện mua sách photo cũng tốn nhiều tiền và nặng cặp (một cuốn như Landau khá nặng và dày, hơn nữa sẽ khó mang sách khác để tham khảo), khi học có gì không hiểu google ngay. Tuy nhiên khi đọc sách bình thường tôi vẫn khuyến khích đọc sách giấy.

Ghi chú trên tablet

Năm ba sẽ được học các môn: cơ lượng tử 2, lý thuyết nhóm, lý thuyết trường điện từ (kiêm thuyết tương đối hẹp), lý thuyết chất rắn, lý thuyết trường hấp dẫn (thuyết tương đối rộng), lý thuyết trường lượng tử, hệ thấp chiều và hệ nhiều hạt. Năm tư sẽ học các môn: hạt cơ bản, tích phân lộ trình, quang bán dẫn và quang lượng tử, vật lý tính toán, hàm suy rộng và hàm Green.
 
Tất cả các môn sẽ được giới thiệu kỹ, tôi không cần phải nói trước làm gì. Riêng ba môn tôi muốn nói rõ hơn. Thứ nhất và thứ hai là tích phân lộ trình và lý thuyết trường hấp dẫn. Chúng sẽ cho ta thấy được sự điên khùng và đầy tài năng của Feynman và Einstein. Người ta cứ nghĩ cơ lượng tử và cơ tương đối khác biệt hoàn toàn so với cơ cổ điển, thật ra chúng có thể được dẫn dắt từ cơ cổ điển. Nguyên liệu chính là nguyên lý tác dụng tối thiểu. Với nguyên liệu đó, rắc một chút tiêu sẽ ra cơ lượng tử, rắc một chút muối sẽ ra cơ tương đối. Hai môn này thể tài năng của những con người vĩ đại, những môn kia là công sức của một tập thể to lớn, trải dài nhiều thế hệ của các nhà khoa học.

Thứ ba là vật lý tính toán. Môn này sẽ đụng lập trình. Sau này nếu không học lý thuyết tiếp thì vẫn còn lập trình làm cần câu cơm. Cộng đồng khoa học trước đây xài FORTRAN, nhưng sau chuyển sang Python. Một script của Python rất sáng sủa, nhiều chương trình dành riêng cho Python như Matplotlib (vẽ đồ thị), PyMOL (vẽ phân tử, cho ai theo hướng vật lý sinh học), v.v. Cùng một môi trường thì vùng vẫy đã hơn. Tuy nhiên dùng những ngôn ngữ khác cũng được, nếu ai có ý định đi sâu về lập trình. Với những ai như vậy, C hay Java tốt hơn.

Ngoài ra cũng nên tập xài thử Latex. Đây là ngôn ngữ dùng để viết bài báo khoa học. Word đánh cũng không sao, có khi còn đẹp hơn, nhưng nó sẽ chạy chậm nếu đánh nhiều công thức. Tất cả các sách viết nhiều công thức đều phải dùng Latex.